Πυθέας ο Μασσαλιώτης

Pytheas of Marseilles
Pythéas de Marseille
Πυθέας ο Μασσαλιώτης
Άγαλμα του Πυθέα του Μασσαλιώτη έξω από το Μέγαρο του Χρηματιστηρίου στης Μασσαλία - Statue of Pytheas outside the Palais de la Bourse, Marseilles - Statue de Pythéas sur la façade du palais de la Bourse à Marseille. Œuvre d'Auguste Ottin
[Μεγαλώστε - Enlarge-Agrandir]

Άγαλμα του Πυθέα του Μασσαλιώτη έξω από το Μέγαρο του Χρηματιστηρίου της Μασσαλίας, έργο του Auguste Ottin - Statue of Pytheas outside the Palais de la Bourse, Marseilles, work of Auguste Ottin - Statue de Pythéas sur la façade du palais de la Bourse à Marseille. Œuvre d’Auguste Ottin [Μεγαλώστε - Enlarge-Agrandir]
Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης έζησε τον 4ο π.Χ. αιώνα, έχοντας ξεπεράσει την παιδεία και την παιδαγωγία, δηλαδή την αγωγή των παιδιών, αλλά και το ταξίδι του Οδυσσέα. Ξεκινάει από την Μασσαλία, πλέει προς νότο, περνά τις Ηράκλειες Στήλες (σήμερα στενά του Γιβραλτάρ), ανεβαίνει κατά μήκος των ακτών της Ισπανίας εξερευνά τα νησιά του Πουνέντε (του Δυτικού ανέμου) στον Ατλαντικό στη Δυτική Γαλλία.
Προχωρά προς την Μάγχη (γαλλικά: La Manche, το μανίκι, αγγλικά: English Channel) και περιπλέει την Αγγλία.
Τα δεκαπέντε νησιά του Πουνέντε (Δυτικός Άνεμος) - The Fifteen Ponant islands (West Wind)- Les quinze îles du Ponant (Vent d'ouest) [Μεγαλώστε - Enlarge-Agrandir]
Τα δεκαπέντε νησιά του Πουνέντε (Δυτικός Άνεμος) – The Fifteen Ponant islands (West Wind)- Les quinze îles du Ponant (Vent d’ouest) [Μεγαλώστε - Enlarge-Agrandir]
Κάποιοι λένε πως πήγε μέχρι την Ισλανδία.
Σε κάθε περίπτωση εξερευνά την Σκανδιναβία, δηλαδή τις χώρες που λέμε σήμερα: Νορβηγία, Σουηδία και τις Φινλανδικές ακτές.
Αποκτά λοιπόν τεράστια εμπειρία για τις στεριές και τις θάλασσες, εκτός του κατοικημένου κόσμου, δηλαδή εκτός της Μεσογείου.
Και είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι το έκανε για πολλούς λόγους:
Πρώτα-πρώτα, διότι ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος στην «Φυσική Ιστορία» του αναφέρει με μεγάλη ακρίβεια, ένα έργο που είχε γράψει και για το οποίο δεν ξανακούσαμε ποτέ, το «Περί Ωκεανού και Γης», όπου υπολογίζει την ένταση της παλίρροιας στις ακτές της Βρετάνης, υπολογίζοντας τους ρυθμούς της παλίρροιας. Και προφανώς είχε μια πολύ καλή θεωρία για να εξηγήσει τους ρυθμούς της παλίρροιας σε σχέση με τον μηνιαίο κύκλο της Σελήνης. Και είναι σχεδόν βέβαιο πως η επίδραση της Σελήνης στην παλίρροια ήταν γνωστή ήδη από τον 4ο π.Χ. αιώνα, χάρη στον Πυθέα.
«Σε αυτόν τον ήρεμο κόλπο επιβεβαίωσα την επίδραση της Σελήνης στην παλίρροια. Αυτή την στιγμή, η «Άρτεμις», το πλοίο μας, φαίνεται σε όλο το μεγαλείο του.. και η θάλασσα προχώρησε, αλλά και υποχώρησε πιο πολύ από χτες. Η διαφορά ύψους δείχνει να είναι ογδόντα πήχεις[1] (4 φορές 20 πήχεις).. κάτι που μου φαίνεται τεράστιο..!»
Κι από την άλλη, έχουμε επίσης μια δική του μαρτυρία, σχετικά με την μικρότερη διάρκεια της μέρες ανάλογα με τις εποχές.
Και ο λόγος που θεωρούμε ότι έφτασε τόσο βόρεια, είναι ότι υπάρχει ένα κείμενό του, όπου ο Πυθέας λέει ότι είδε ότι ο ήλιος να ανέτειλε αμέσως μετά την δύση του.
Άρα θα πρέπει να έφτασε σε μεγάλο γεωγραφικό πλάτος, αν μη τι άλλο κατά το καλοκαίρι.
Κι από εκείνη την εποχή έχουμε μόνο την δική του μαρτυρία σχετικά με την ποικίλη διάρκεια της ημέρας. «… Ο ήλιος φάνηκε επί τέλους ανάμεσα στα γκρίζα σύννεφα… Κατάφερα να υπολογίσω τους αριθμούς που προσδιορίζουν την σχέση ανάμεσα στην σκιά και το ύψος του γνώμονά μου.. Πλησιάζουμε στο ηλιοστάσιο και εδώ η μέρα είναι πιο μεγάλη απ’ό,τι στην Χώρα των βόρειων Βρετανών. Ξεπερνάει τα 18 γυρίσματα της κλεψύδρας. Και καθώς προσπαθούσα να εξηγήσω στους ντόπιους ότι ήθελα να πάω στην Θούλη, αυτοί οι βάρβαροι μας έδειξαν πού δύει ο ήλιος… το μέρος όπου ο ήλιος έχει τον θρόνο και το κρεβάτι του… γιατί εκεί δύει κι από εκεί ανατέλλει..».
Αποκαλύπτεται επίσης από άλλους ιστορικούς, ότι ο Πυθέας ανακάλυψε τον όρο «γεωγραφικό πλάτος». Και πώς επινόησε το «γεωγραφικό πλάτος»;
Όταν βλέπουμε ένα ηλιακό ρολόι, νομίζουμε ότι δείχνει την ώρα. Για τους Έλληνες όμως το ηλιακό ρολόι δεν έδειχνε την ώρα: ήταν ένα αστρονομικό παρατηρητήριο. Κι αυτό έδειχνε το μήκος της σκιάς στην πιο σύντομη ημέρα, το μήκος της σκιάς στην πιο μακρά ημέρα, έδειχνε δηλαδή το μήκος της σκιάς στο χειμερινό και στο θερινό ηλιοστάσιο (Ιουνίου και Δεκεμβρίου). Κι έδειχνε επίσης το μήκος της σκιάς κατά την εαρινή και την χειμερινή ισημερία (Μαρτίου και Σεπτεμβρίου).
Και αν χαράξουμε μια γωνία που σχηματίζεται από την ακμή του γνώμονα ή του ηλιακού ρολογιού και από την θέση της σκιάς κατά την ημέρα της ισημερίας, είναι ακριβώς η γωνία του γεωγραφικού πλάτους.
Κι αυτή είναι άλλη μια ανακάλυψη που πρώτος έκανε ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης.
Παρατήρησε πως αυτή η γωνία έδειχνε σε ποιο γεωγραφικό πλάτος βρισκόταν κάποιος συγκεκριμένος τόπος.
«.. Από την σχέση μεταξύ του μήκους του γνώμονα και της σκιάς του γνώμονα, μπορώ να βεβαιώσω πως αυτήν την στιγμή απέχουμε 9.000 στάδια[2] από την Μασσαλία (5.400.000 πόδια[3] ή 1.666,35 χιλιόμετρα), πάνω από την διάμεσο του Κόσμου (τον Ισημερινό). Η μέρα τώρα διαρκεί σχεδόν 18 γυρίσματα της κλεψύδρας, αλλά οι βάρβαροι μου εξήγησαν ότι όλο το χειμώνα ο ήλιος ανεβαίνει μόνο 9 πήχεις (1 πήχης=52,36-64 εκατοστά του μέτρου) πάνω από τον ορίζοντα, κάτι που συμπίπτει με το ύψος του ήλιου στη θέση: Μασσαλία ».
Στον επινοητή του γεωγραφικού πλάτους μπορούν να απονεμηθούν τρεις τίτλοι ταυτόχρονα:
Είναι αστρονόμος, αφού το ηλιακό ρολόι είναι αστρονομικό παρατηρητήριο
Είναι γεωγράφος, αφού επινόησε το γεωγραφικό πλάτος, και
Είναι γεωμέτρης, αφού ανακάλυψε όλα αυτά χάρη στο θεώρημα της ισότητας των εναλλάξ γωνιών.
Γιατί, για να βρούμε την γωνία του γεωγραφικού πλάτους χρειάζεται μια ορισμένη επεξεργασία του σχήματος που μας δείχνει ο γνώμονας.
Κι εκεί, το παράδειγμά του είναι κατά τούτο ενδιαφέρον: συσχετίζει τον θρύλο και την ιστορία.
Από την μια η εξερεύνηση της γης, η χαρτογράφηση και η μέτρησή της κι από την άλλη, η σχέση που υπάρχει εκεί ανάμεσα στα γεωγραφικά σχήματα: δηλαδή τα σημεία, τις γωνίες, τις ευθείες και τις μονάδες μέτρησης.
«… Η ‘Άρτεμις’ πλέει σε κάτι άγνωστο, που μπορώ να ονομάσω ‘πνεύμονα της θάλασσας’. Δεν είναι ούτε σκληρός πάγος, ούτε αέρας, ούτε νερό..».
[1]1 πήχης (μονάδα μήκους)=52,36-64 εκατοστά του μέτρου
[2] 1 στάδιο (μονάδα μήκους)= 600 πόδια ή 185,15 μέτρα
[3] 1 πόδι (μονάδα μήκους)= 30 περίπου εκατοστά του μέτρου

Πηγές—Sources:
- Pytheas of Massalia
- The Voyage of Pytheas
- Pytheas
- PYTHEAS, of Marseilles (Massilia)
- Pytheas the Explorer
- Pythéas de Marseille et la géographie de son temps (1836)
- Biographie de Pythéas
- Pythéas (en grec ancien Πυθέας, Puthéas) est un explorateur grec originaire de Massalia (l’antique Marseille).
- Πυθέας, ο πρώτος έλληνας στη Σκανδιναβία
- Ponant Islands
- Îles du Ponant
- ΠΥΘΕΑΣ Ο ΜΑΣΣΑΛΙΩΤΗΣ
- Πυθέας ο Μασσαλιώτης
http://walk2geographies.wordpress.com/ννν

Από το kykeon
kalyterotera.gr