Δήμητρα η θεά της γονιμότητας

Η Δήμητρα ήταν κόρη του Κρόνου και της Ρέας. Αδερφή της Ήρας, της Εστίας, του Δία και του Ποσειδώνα. Η γέννηση της ακολούθησε την ίδια μοίρα με των αδερφών της. Ο Κρόνος κατάπινε τα παιδιά τους μόλις γεννιόντουσαν από φόβο μην του πάρουν το θρόνο. Η Ρέα μην αντέχοντας άλλο να χάνει τα παιδιά της, βοήθησε τον μικρότερο, τον Δία, να εκθρονίσει τον Κρόνο με ένα τέχνασμα και να ελευθερώσει τα αδέρφια του από την κοιλιά τους πατέρα τους.

Η θεά Δήμητρα ανήκε στο δωδεκάθεο του Ολύμπου και ήταν θεά της γονιμότητας και της βλάστησης του εδάφους, προστάτιδα της γεωργίας και μητέρα των δημητριακών, όπως δηλώνει και το όνομά της. Ήταν κόρη του Κρόνου και της Ρέας και αδελφή του Δία. Μαζί του απέκτησε την Περ*σεφόνη, ενώ από τον άλλο της αδελφό, τον Ποσειδώνα, που ενώθηκε μαζί της μεταμορφωμένος σε άλογο, απέκτησε επίσης μια κόρη που κανείς δεν τολμούσε να αναφέρει το όνομά της και ένα άλογο, τον Αρείονα.  

Η Δήμητρα δίδαξε στους ανθρώπους την καλλιέργεια της γης. Σύμφωνα με το μύθο, μετά την απαγωγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, περιπλανήθηκε για εννιά μέρες κρατώντας πυρσούς και αναζητώντας την κόρη της. Τελικά έφθασε στην Ελευσίνα μεταμορφωμένη σε γριά, , όπου φιλοξενήθηκε στο ανάκτορο του βασιλιά Κελεού. Σε ανταπόδοση, ανέθρεψε το γιο του Δημοφώντα και καθιέρωσε τα Ελευσίνια Μυστήρια, που έγιναν η σπουδαιότερη γιορτή προς τιμήν της. Η Ελευσίνα ήταν και το κυριότερο κέντρο της λατρείας της, ενώ ιερά της υπήρχαν και σε πολλά ακόμη μέρη.

Η Δήμητρα ταυτίσθηκε με την πανάρχαια θεότητα της γονιμότητας και της ευφορίας και η λατρεία της ήταν διαδεδομένη σε όλη την Ελλάδα. Εκτός από τα Μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια, προς τιμήν της τελούνταν τα λεγόμενα «Μικρά Μυστήρια» και τα Θεσμοφόρια κάθε φθινόπωρο, δηλαδή την εποχή της σποράς, στα οποία συμμετείχαν μόνο παντρεμένες γυ*ναίκες. Σύμβολά της ήταν τα στάχυα, ένα καλάθι γεμάτο καρπούς, η παπαρούνα, ο νάρκισσος και το ρόδι.  

ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ

Κατά τις ανασκαφές που έκανε στην Ελευσίνα η Αρχαιολογική Εταιρεία της Αθήνας, βρέθηκαν δυο ανάγλυφα αφιερωμένα στο θεό και στη θεά, χωρίς να αναφέρουν το όνομά τους.

Μια άλλη πανάρχαιη θεότητα της Ελευσίνος η Δάειρα ήταν σύμφωνα με το μύθο θυγατέρα του Ωκεανού και απόκτησε με τον Ερμή τον επώνυμο ήρωα της Ελευσίνας. Κι ενώ στην αρχή ήταν αντίζηλη και έχθρα της Δήμητρας, ενσωματώθηκε αργότερα στη λατρεία και μάλιστα ταυτίστηκε με την κόρη της θεάς, την Περσεφόνη. Η Περσεφόνη παίζει στην ελευσινιακή θρησκεία -όπου εξάλλου δεν παρουσιάζεται απ' αρχής- ένα λιγότερο σημαντικό ρόλο από της Δήμητρας. Είναι γνωστό πως η Περσεφόνη θεωρούνταν σύζυγος του Άδη και βασίλισσα των νεκρών. Αναρωτιέται κανένας "αν Περσεφόνη και Κόρη είναι δυο ονόματα της ίδιας θεότητας ή αν εκπροσωπούν δυο διαφορετικές θεότητες που συγχωνεύτηκαν.

Πιστεύω πως πρέπει να ταχτούμε με τη δεύτερη άποψη, επειδή η Περσεφόνη παρουσιάζεται μάλλον ως βασίλισσα του Άδη, ενώ η Κόρη ως θεά της νεαρής βλάστησης και προπαντός ως θυγατέρα και σωσίας της Δήμητρας, που μ' αυτήν είχε περίπου ταυτιστεί και σε σπάνιες μονάχα περιπτώσεις είχε επιτρέψει αυτή στη λατρεία της να ζήσει μιαν ανεξάρτητη ζωή". Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι στην Ελευσίνα η θυγατέρα της Δήμητρας ονομάζεται πάντα Κόρη και ποτέ Περσεφόνη. Ο Foucart πιστεύει πως πρόκειται για μια νέα θεότητα "πολύ διαφορετική από τη σκληρή και σκοτεινή συντρόφισσα του Άδη, η νεόφερτη δείχνει πραότητα και την καλοσύνη που χαρακτηρίζουν τη μητέρα της, τη Δήμητρα".

Κατά τη γνώμη του, η Κόρη δεν ήταν παρά ένα αντίγραφο της Δήμητρας κι ένα αντικαθρέπτισμα της. Για να εξηγήσει τούτο το γεγονός διατυπώνει την άποψη πως "η έννοια και το όνομα το ίδιο της Δήμητρας υποβάλλουν την ιδέα της γονιμότητας και της μητρότητας. Θα ήταν αντιφατικό να την φανταστούμε στείρα κι έτσι το θεώρησαν φυσικό να της αποδώσουν μια κόρη".

Στα αρχαιότερα έργα τέχνης συχνά είναι δύσκολο να πούμε κατηγορηματικά, αν η θεά που έχει παραστήσει ο καλλιτέχνης είναι η Δήμητρα ή η Κόρη, και όταν είναι και οι δυο μαζί, ποια είναι η Δήμητρα και ποια η Κόρη. Οι δυο αυτές θεότητες ακόμα και στη λατρεία είναι στενά δεμένες, η θυγατέρα όμως εξαρτάται πάντα από τη μητέρα. Είναι πραγματικό γεγονός πως βρέθηκαν έξω από την Ελευσίνα ίχνη λατρείας που αφορούσε μονάχα την Κόρη και είχαν υποθέσει μερικοί πως τα Μικρά Μυστήρια της Άγρας ήταν αφιερωμένα σ' αυτήν ειδικά. Ωστόσο, άλλοι συγγραφείς δεν δέχονται αυτήν την περίπτωση.

http://visaltis.blogspot.com