Η Ναυμαχία της Τενέδου

Καταδρομική επιχείρηση δύο πυρπολικών από τα Ψαρά, με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Κανάρη, εναντίον του οθωμανικού στόλου που ναυλοχούσε στα ανοιχτά της Τενέδου. Η επιχείρηση έγινε τη νύχτα της 28ης Οκτωβρίου 1822 και είχε ως αποτέλεσμα τη βύθιση ενός μεγάλου εχθρικού δίκροτου ή κατ’ ορισμένους ιστορικούς της υποναυαρχίδας του οθωμανικού στόλου.
Μετά την αποτυχία του να καταλάβει τη Μύκονο (11-14 Οκτωβρίου 1822), ο οθωμανικός στόλος κατευθύνθηκε προς τα Στενά του Ελλησπόντου. Όμως, οι αντίθετοι άνεμοι που έπνεαν στην περιοχή, τον ανάγκασαν να αράξει στα ανοιχτά της Τενέδου. Νωρίτερα, είχε γίνει αντιληπτός από τους Έλληνες, όταν διερχόταν μεταξύ Ψαρών και Χίου. Η Βουλή των Ψαρών συνήλθε αμέσως και αποφάσισε να προσβάλει τον εχθρικό στόλο με δύο πυρπολικά, στα οποία τέθηκαν επικεφαλής ο Κωνσταντίνος Κανάρης και ο Φίλιππος Αντωνίου από την Τήνο. Τα πυρπολικά θα συνόδευαν δύο μίστικα (μίστικο = μικρό πειρατικό πλοίο), με καπετάνιους τους Γεώργιο Καλαφάτη και Αναγνώστη Σαρηγιάννη. Στις 27 Οκτωβρίου 1822 ο στολίσκος αναχώρησε από τα Ψαρά και την επομένη ημέρα πλησίασε τον τουρκικό στόλο.

Ο νότιος άνεμος ευνοούσε την εχθρική αρμάδα και οι δύο πυρπολητές αποφάσισαν να επιτεθούν την ίδια νύχτα για να προλάβουν τυχόν απόπλου των τουρκικών πλοίων προς τον Ελλήσποντο. Πράγματι, τη νύχτα της 28ης Οκτωβρίου 1822 ύψωσαν την τουρκική σημαία για να παραπλανήσουν τον εχθρό και να πλησιάσουν ανενόχλητοι στους στόχους τους.
Πρώτος ο Κανάρης πλεύρισε ένα τεράστιο δίκροτο (πολεμικό πλοίο με δύο καταστρώματα) ή σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς στην υποναυαρχίδα του οθωμανικού στόλου και κόλλησε αμέσως στην πρώρα το πυρπολικό του. Το πυροδότησε και αμέσως οι φλόγες τύλιξαν το μεγάλο πλοίο, ενώ η σύγχυση που ακολούθησε εμπόδισε κάθε προσπάθεια κατάσβεσης της πυρκαϊάς. Άλλοι από τους ναύτες έπεφταν στη θάλασσα για να σωθούν και άλλοι προσπαθούσαν να κατεβάσουν τις βάρκες και να φθάσουν στην παραλία. Η ταραχή στην οθωμανική αρμάδα εντάθηκε περισσότερο, όταν από το φρούριο της Τενέδου οι Τούρκοι κανονιοβολούσαν στο κενό, θέτοντας σε κίνδυνο τα φίλια πλοία, που προσπαθούσαν να διαφύγουν για να μην έχουν την τύχη του φλεγόμενου δίκροτου. Πολλά από αυτά εξόκειλαν στις απέναντι ασιατικές ακτές ή εγκαταλείφθηκαν από τα πληρώματά τους.
Λιγότερο τυχερός από τον Κανάρη στάθηκε ο Αντωνίου, που με πηδαλιούχο τον Γεώργιο Βρατσάνο πλησίασε και κόλλησε το πυρπολικό του σε ένα άλλο δίκροτο ή κατ’ άλλους στη ναυαρχίδα του οθωμανικού στόλου. Έγινε, όμως, αντιληπτό από τους Τούρκους, οι οποίοι το απομάκρυναν εσπευσμένως. Φαίνεται ότι το φλεγόμενο πυρπολικό παρασύρθηκε από τον άνεμο και πλησίασε προς την καιόμενη υποναυαρχίδα της οποίας το πλήρωμα είχε επιβιβασθεί στις βάρκες για να γλυτώσει. Σύμφωνα με την αναφορά της Βουλής των Ψαρών προς την Υπερτάτην του Έθνους Βουλή το «καιόμενον μπουρλότο… κατέπνιξεν όλαις ταις βάρκες οπού εζητούσαν να γλυτώσουν παρά της φλογός».
Μετά την πυρπόληση του τουρκικού δικρότου, τα δύο μίστικα αναγκάσθηκαν να αγκυροβολήσουν στη Σκύρο, εξαιτίας της συνεχιζόμενης τρικυμίας. Οι κάτοικοι του νησιού δεξιώθηκαν τους άνδρες τους και τέλεσαν δοξολογία για το κατόρθωμα και τη διάσωσή τους. Στις 4 Νοεμβρίου 1822 τα δύο πλοία έφθασαν στα Ψαρά, όπου έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής. Αντίθετα, η νέα επιτυχία του Κανάρη συνέβαλε στην κατάπτωση του ηθικού των Τούρκων. Ο οθωμανικός στόλος κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έξαλλος ο σουλτάνος Μαχμούτ Β' από τις συνεχόμενες αποτυχίες στο Αιγαίο του ναυάρχου του  Καρά Μεχμέτ Πασά, διέταξε τον αποκεφαλισμό του.

Η αναφορά της Βουλής των Ψαρών

Η κατωτέρω αναφορά εστάλη στην Ύδρα, όπου ευρίσκετο το κέντρο της Επανάστασης για τον αγώνα στη θάλασσα.

“

Απεράσας ο εχθρικός στόλος προς τα άνω μέρη δια να εισέλθη εις Ελλήσποντον, από εναντίους ανέμους άραξεν εις Τένεδον. Πάραυτα λοιπόν ημείς ετοιμάσαμεν δύο μπουρλότα συντροφευόμενα υπό δύο πολεμικών τα οποία επιμείναντα την διόρθωσιν των ανέμων, κατά τας 27 του παρελθόντος ανεχώρησαν, και την ακόλουθον ημέραν το εσπέρας έφθασαν εις Τένεδον.
Νυκτός ουν γενομένης, επροχώρησαν απαντώντας τας των εχθρών φυλακάς και πλησιάζοντας εις τα βασσέλα, το μεν εν των μπουρλότων εκόλλησεν εις έν εκ των βασσέλων και δυνάμει του προστατεύοντος πανάγαθου Θεού των εκδικήσεων κατέκαυσεν αυτό, το δε άλλο των μπουρλότων εκόλλησεν εις έν άλλο βασέλλον, πλην δια τον να ειδοποιηθή το αυτό εκ των κανονίων ερρίφθησαν κόπτοντας ταις γούμεναις και ημπόρεσε να αποφύγη το μπουρλότον, το οποίον μοναχόν καιόμενον μπουρλότο, διηυθύνθη προς το βασσέλον οπού εκαίετο, και εκεί κατέπνιξεν όλαις ταις βάρκες οπού εζητούσαν να γλυτώσουν παρά της φλογός, και διασωθέντες αβλαβείς άπαντες οι μπουρλοτιέροι έφθασαν εις την ενταύθα μετά παρέλευσιν έξι έξη ημερών, και μας βεβαιώνουν ότι το καιόμενον βασσέλον ήτον ο αυτός καπ. Πασάς, ως και τα εκ της Κωνσταντινουπόλεως προερχόμενα πλοία μας φανερώνουν, ότι ο καπ. Πασάς εκάη, πλην οι Τούρκοι το έχουν μυστικόν. Εκ δε των λοιπών εχθρικών πολλά εναυάγησαν και εσυντρίφθησαν, και ότι τα συντριμμένα περιφέρονται τριγύρω της Τενέδου, δια τα οποία και θέλει στείλωμεν καράβια πολεμικά.
Ο επιφέρων ημέτερος καπ. Μανώλης Μπαλαμπάνος στέλλεται παρ’ημών επίτηδες αυτού ίνα σας παραστήση τα έξοδα και πληρωμάς της άνω εκπλεύσεως των δύο μπουρλότων και δύο πολεμικών, διά τα οποία δεν αμφιβάλλομεν ότι θέλετε τα οικονομήσει ως δει, δηλ. εβγάζοντας αυτά πριν της διανομής οπού μέλλει να γένη εις τα συναχθέντα παρά των αρμοστών, ιδεάζοντας αυτούς περί αυτής της αποφάσεως καθώς και με τους ιδικούς μας πληρεξουσίους εμείνατε σύμφωνοι.

”

Στην ανωτέρω αναφορά είχε επισυναφθεί ο ακόλουθος λογαριασμός για τα έξοδα της επιχείρησης στην Τένεδο.

“

Εξοδα τα οποία ηκολούθησαν εις τα κατά του εις Τένεδον ευρισκομένου εχθρικού στόλου έκπλευσιν των μπουρλότων:
Οσα δια ενενήκοντα ανθρώπους οπού ήτον εις τα πολεμικά πλοία τα οποία εσυντρόφευσαν τα μπουρλότα, εις τους οποίους είχομεν υποσχεθή, εάν τελεσφορήσουν, να λαμβάνουν ανά 50 γρόσια. Ειδεμή, να λογαριάζωνται αι ημέραι της διατρίψεως των.
Οθεν δια το να ετελεσφόρησαν: γρόσια 4.500
Οσα εις ζωοτροφίας των ιδίων δια 15 ημέρας ανά 50 παράδες: γρόσια 1687.5
Όσα εις ζωοτροφίας των δύο μπουρλότων διά 15 ημέρας: γρόσια 1920.16
Όσα εις ζωοτροφίας του πρώην ετοιμασθέντος μπουρλότου, το οποίον ον ετοιμασμένον καθ’ όλα, δια την ανεπιτηδειότητα των ανέμων άραξεν εις το νησί του Αγίου Νικολάου, όπου και εναυάγησε και εχάθηκαν άπαντα όσα εξώδευσαν, τα οποία είναι γρόσια 955.20
Δια τεσσαράκοντα και πέντε μπουρλοτιέρους, οίτινες υπούργησαν εις ταύτην την ιεροπραξίαν του να καύσωσι τον καπετάν πασσάν με το βασσέλον του, όσα ήθελον κριθή ανάλογα της αυτών εκτελέσεως.

sansimera.gr