Μάικλ Κόλλινς: το «Γελαστό Παιδί» του τραγουδιού του Μίκη Θεοδωράκη που ήταν Ιρλανδός Εθνικιστής

του Γιώργου Πισσαλίδη

Μάικλ Κόλλινς: το «Γελαστό παιδί».

Ο Μπήαν τραγουδά τα τραγούδια του «Ομήρου».

1963: Η Ντόρα Γιαννακοπούλου ερμηνεύει τα τραγούδια του «Ομήρου» με συνοδεία του κιθαρίστα Δημήτρη Φάμπα.

Στρατηγός Μάικλ Κόλλινς: Ο άνθρωπος που γονάτισε μία Αυτοκρατορία.

Πάσχα 1916: Η αποτυχημένη εξέγερση που δημιούργησε ένα Έθνος.

Η αυθεντική σημαία της Εξέγερσης του 1916, που κυμάτιζε στο ταχυδρομείο του Δουβλίνου.

Ο Μάικλ Κόλλινς, οργανωτής της «Iρλανδικής Ρεπουμπλικανικής Ένωσης» στην διάρκεια της Εξέγερσης του Πάσχα.

Ο Μάικλ Κόλλινς, αρχηγός της IRB το 1919, οδηγώντας ποδήλατο.

Η πρώτη Ντέιλ Έιρεααν του 1918. Ο Μάικλ Κόλλινς καθισμένος δεύτερος αριστερά.

Ήμον ντε Βαλέρα (αριστερά) και Μάικλ Κόλλινς (κέντρο), πριν την Συνθήκη Ανεξαρτησίας.

Ο Μάικλ Κόλλινς (κέντρο) και ο Άρθουρ Γκρίφιθ (άκρη αριστερά) στην διάρκεια της Συνθήκης του 1922.

Ο Μάικλ Κόλλινς αρχιστράτηγος στην διάρκεια του Εμφυλίου.

Η κηδεία του Μάικλ Κόλλινς.

«Ήταν πρωί του Αυγούστου, κοντά στην ροδαυγή βγήκα να πάρω αέρα, στην ποτισμένη γη.
Βλέπω μία κόρη κλαίει, σπαρακτικά θρηνεί
Σπάσε καρδιά μου εχάθη, το γελαστό παιδί».

Κλείνουν φέτος στις 16 Οκτωβρίου, 120 χρόνια από την γέννηση του Μάικλ Κόλλινς, του στρατιωτικού ηγέτη του IRA στην διάρκεια του Αγώνα για την Ιρλανδική Ανεξαρτησία (1919-1921) και εθνικιστή βουλευτή του Σιν Φέιν. Υπήρξε ο άνθρωπος που γονάτισε μια Αυτοκρατορία και δημιούργησε την Ιρλανδία ως κράτος. Πόσοι όμως ξέρουν ότι είναι και ο πραγματικός ήρωας του «Γελαστού Παιδιού» του Θεοδωράκη, που για χρόνια η Αριστερά το πάσαρε ως «αντιφασιστικό» τραγούδι;

Από την Εξέγερση του Πάσχα στον Απελευθερωτικό Αγώνα

Γεννημένος στις 16 Οκτωβρίου 1890, στην κομητεία του Κορκ, ο Μάικλ Κόλλινς εμπνεόταν από παιδί από το πνεύμα του Εθνικισμού. Σε ηλικία 20 ετών, στην διάρκεια της διαμονής του στο Λονδίνο, θα γίνει μέλος της «Ιρλανδικής Ρεπουμπλικανικής Αδελφότητος» (IRB), μιας μυστικής οργάνωσης που όρκιζε τα μέλη της στην απελευθέρωση της Ιρλανδίας και ήταν υπεύθυνη για τις σημαντικότερες εξεγέρσεις του 19ου αιώνα. Εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι στην Ιρλανδία ο Εθνικισμός μπορεί να σημαίνει τον απλό πατριωτισμό και μπορεί να υποστηρίζει αυτονομία από την Βρετανία, αλλά όχι πλήρη ανεξαρτησία ή την αποσκίρτηση με κοινοβουλευτικές μεθόδους. Από την άλλη, ο Ρεπουμπλικανισμός σημαίνει το κίνημα για την πλήρη απελευθέρωση της Ιρλανδίας σε συνδυασμό με ένοπλη βία και δημοκρατικό πολίτευμα. Ο Εθνικισμός είναι συνδεδεμένος με τον Καθολικισμό, ο Ρεπουμπλικανισμός είναι περισσότερο κοσμικός. 

Ήταν ως οργανωτής της IRB, που ο Κόλλινς πήρε μέρος στην Εξέγερση του Πάσχα του 1916, πολεμώντας δίπλα στον Πάτρικ Πηρς στην κατάληψη του Ταχυδρομείου του Δουβλίνου. Θα αναδεικνυόταν επίσης σε μεγάλο ταλέντο τόσο στην οργάνωση επιχειρήσεων, όσο στην χρηματοδότηση της εξέγερσης. Η Εξέγερση του 1916 θα αποτύχαινε τραγικά. Θα άναβε όμως το φυτίλι για τον Απελευθερωτικό Αγώνα, τρία χρόνια αργότερα. 

Ο Κόλλινς αρχικά καταδικάσθηκε σε θάνατο. Όμως για να μην δημιουργηθεί συμπάθεια στο πρόσωπο του, εξέτισε μόνο ένα χρόνο φυλάκισης σε φυλακή ασφαλείας. Όταν απελευθερώθηκε, ορίσθηκε διοικητικό μέλος του Σιν Φέιν και διοικητής οργάνωσης των «Ιρλανδών Εθελοντών». Αρχηγός και των δύο, υπήρξε ο εκ των ηγετών της Εξέγερσης του Πάσχα, Ήμον ντε Βαλέρα.

Στις εκλογές του 1918, ο Κολλινς εκλέγεται βουλευτής του Κορκ. Όμως μαζί με τους υπόλοιπους βουλευτές του Σιν Φέιν αρνείται να λάβει θέση στην Βουλή του Γουέστμινιστερ. Έτσι το 1919, θα ιδρυθεί η Ντάιλ Έιρεααν, το πρώτο Ιρλανδικό Κοινοβούλιο, με πρόεδρο τον Ντε Βαλέρα. Άπαντες οι βουλευτές συλλαμβάνονται, παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις του Κόλλινς, που είχε κατασκόπους παντού και γλύτωσε. Τον Απρίλη του 1919, ο Κόλλινς οργανώνει την απελευθέρωση του Ήμον ντε Βαλέρα, του Άρθουρ Γκρίφιθ και των άλλων βουλευτών. Από εκεί και πέρα, η πολιτική του καριέρα εκτινάζεται στα ύψη. Το καλοκαίρι του 1919, αναλαμβάνει Πρόεδρος της IRB και τον Σεπτέμβριο, Διευθυντής Πληροφοριών του IRA (σωστή απόδοση: Ιρλανδικός Ρεπουμπλικανικός Στρατός), όπως ονομάζονταν πλέον οι «Ιρλανδοί Εθελοντές». 

Ο Μάικλ Κόλλινς και ο Αγώνα της Ανεξαρτησίας

Στις 21 Ιανουαρίου 1919, με αφορμή την δολοφονία αστυνομικών από μια ομάδα του IRA, ξεκινά ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας. Η βρετανική κυβέρνηση επιβάλει στρατιωτικό νόμο στο νησί και στέλνει τους παραστρατιωτικούς των «Black and Tans». O Μάικλ Κόλλινς απαντά με την ίδρυση των περίφημων «flying columns», ομάδων αντάρτικου, που κτυπούσαν γρήγορα και εξαφανιζόταν. Οι ομάδες αυτές βασιζόταν στην καθοδήγηση τοπικών ηγετών και την ανάπτυξη στρατηγικής από τον ίδιο τον Κόλλινς η τον Ρίτσαρντ Μουλκάχυ. Η καλή γνώση της επαρχίας και η στενή σχέση με τον λαό της, θα αντιστάθμιζε την έλλειψη εφοδίων. Αυτή η τακτική ανέδειξε τον Μάικλ Κόλλινς ως έναν από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς του ανταρτοπόλεμου, που αργότερα αντιγράφηκε από την ΕΟΚΑ. 

Επιπλέον ανακηρύχτηκε Διευθυντής Οικονομικών της Ιρλανδικής Κυβέρνησης, που θα προσπαθούσε να πάρει εθνικό δάνειο από ξένες κυβερνήσεις. Επίσης θα αντικαθιστούσε επάξια τον Πρωθυπουργό ντε Βαλέρα, όσο αυτός έλειπε στην Αμερική. Όμως όταν αρχίσει να εισάγει κρυφά όπλα στην Ιρλανδία, θα γίνει ο Νο1 δημόσιος κίνδυνος για την Βρετανική κυβέρνηση, που θα τον επικηρύξει για 10.000 λίρες της εποχής (360.000 σημερινά ευρώ). 

Η Συνθήκη της Ανεξαρτησίας και ο Ιρλανδικός Εμφύλιος

Τον Ιούλιο του 1921, ο Κόλλινς θα ανάγκαζε την Αγγλία να υπογράψει συνθήκη ειρήνης. Θα γινόταν επίσης «ο άνθρωπος που δημιούργησε την Ιρλανδία», χάρις στην αγγλο-ιρλανδική Συνθήκη (Δεκέμβριος 1922) που υπέγραψε μαζί με τον Άρθουρ Γκρίφιθ. Σύμφωνα με αυτήν, το Ελεύθερο Κράτος της Ιρλανδίας αποκτούσε δικιά του κυβέρνηση με καθεστώς κτήσης, όπως ο Καναδάς και η Αυστραλία. Η Βόρειος Ιρλανδία παρέμενε τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Ιρλανδική Κυβέρνηση θα ορκιζόταν στο Ιρλανδικό Κράτος. Υπήρχε τέλος ένας δευτερεύον όρκος πίστης στον Βασιλέα, ως μέρος όμως της Συνθήκης και όχι με καθολική ισχύ. Οι Άγγλοι απειλούσαν νέο πόλεμο, αν δεν γινόταν δεκτοί οι όροι. Ο Κόλλινς υπέγραψε διστακτικά, αλλά δεν θεωρούσε την συνθήκη τελική. Βγαίνοντας από την αίθουσα συνεδριάσεων, θα δήλωνε προφητικά: «Με αυτήν την συνθήκη, υπέγραψα την θανατική μου καταδίκη». 

Πράγματι, ο Βαλέρα εξοργισμένος παραιτείται και ο Κόλλινς αναλαμβάνει πρόεδρος της μεταβατικής Προσωρινής Κυβέρνησης. Ο IRA χωρίζεται σε οπαδούς και αντιπάλους της Συνθήκης. Από τους πρώτους θα δημιουργηθεί ο Εθνικός Στρατός, από τους δεύτερους οι Άτακτοι του Ήμον Ντε Βαλέρα. Οι τελευταίοι δεν θα αποδεχόταν το αποτέλεσμα των εκλογών-δημοψηφίσματος για την Συνθήκη και στις 6 Ιουλίου 1922, καταλαμβάνουν τα Ειρηνοδικεία του Δουβλίνου. Ένας δεκάμηνος εμφύλιος ξεκινά και ο Κόλλινς αναλαμβάνει αρχηγός Στρατού. Θα κάνει τα πάντα για να μην χυθεί αδελφικό αίμα, αλλά στις 22 Αυγούστου1922, πέφτει νεκρός σε μια ενέδρα στο Κορκ. 

Ο Κόλλινς, ο Μίκης και το «Γελαστό Παιδί»

Τo 1957, ο Ιρλανδός επαναστάτης και θεατρικός συγγραφέας, Μπρένταν Μπέαν (1923-1964) γράφει το έργο «Ένας Όμηρος». Σε αυτό ο IRA συλλαμβάνει ένα Εγγλέζο στρατιώτη για να τον ανταλλάξει με κρατουμένους συναγωνιστές. Αν και ο Μπέαν είχε γράψει τραγούδια για το έργο, η ελληνική παράσταση του 1961, είχε μουσική Μίκη Θεοδωράκη με στίχους του Μπέαν, μεταφρασμένους από τον Βασίλη Ρώτα. Στο έργο έπαιζε και τραγουδούσε η Ντόρα Γιαννακοπούλου. Στην διάρκεια του έργου, ένας από τους επαναστάτες τραγουδά το «Το Γελαστό Παιδί» για κάποιον, που όπως λέει χαρακτηριστικά, «σκοτώθηκε από τους δικούς μας». Ιδού οι αρχικοί στίχοι: «Ανάθεμα την ώρα, κατάρα την στιγμή / σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί». «Γελαστό μου παιδί» ήταν το παρατσούκλι που έδωσε στον Κόλλινς, η μητέρα του Μπήαν, στενή φίλη του Ιρλανδού ηγέτη. Και αυτό επειδή την είχε βοηθήσει όταν ο άνδρας της πήγε φυλακή για συμμετοχή στον IRA.

Την επόμενη χρονιά, στην θεατρική παράσταση «Μαγική Πόλη», οι στίχοι μεταλλάχθηκαν σε «σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί». Στις δε συναυλίες της Μεταπολίτευσης, σε«σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί». Αυτό όμως δεν συνάδει με τους στίχους «Μόνο να ‘ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι / και μόνον από βόλι Εγγλέζου να ‘χε πάει / κι από απεργία πείνας μέσα στην φυλακή / θα ‘ταν τιμή μου που έχασα το γελαστό παιδί». Υπ’ όψιν οι πρωτότυποι στίχοι του «The Laughing Boy» αντί για «αρχηγό», μιλούσαν για τον Πάτρικ Πηρς και την ανατίναξη του Ταχυδρομείου. Μετά από όλα αυτά, δεν μένει αμφιβολία για το ποιος είναι το αληθινό «Γελαστό Παιδί».

Πηγή

www.e-grammes.gr
istorikathemata.com